کاخ ها و عمارت ها سر در عالی قاپو

یکی از بناهای مهم دوره صفویه در قزوین «حیاط نادری» با عمارت ها و باغ های بسیار زیبا بوده است. این مجموعه هفت در داشته است که یکی از آن ها را عالی قاپو می نامیدند. از درهای آن جز در عالی قاپو، اثری باقی نمانده است.

این بنا درگاه بلندی دارد که به خیابان شهدای قزوین مشرف است. این در به هشتی بزرگی متصل است و در داخل، در دو طرف آن دو اتاق وجود دارد که جایگاه دربانان بوده است. راهرو طبقه دوم بنا نیز از همین اتاق ها می گذشته است. در سمت غرب این در، سه اتاق طولانی پهلوی هم در اتاق ها در دوره قاجاریه به قرائت خانه و دیگری به چای خانه و دیگری به چای خانه تبدیل شد. اکنون تمام اتاق ها متعلق به چای خانه است. در طرف شرقی بنا، بعدها، مدرسه ای ساخته شد. این قسمت نیز در گذشته مانند طرف غربی، جایگاه قراولان و نگهبانان بوده است. جلو در عالی قاپو جلوخانی است که در دو طرف آن دو سکوی پهن با سنگ ساخته شده است.

 

 

قطعه های تاریخی

در نقاط مختلف استان قزوین، قلعه های متعددی وجود دارد که برجسته ترین آن ها قلعه الموت است که با جنبش سیاسی و دینی حسن صباح ارتباط مستقیم دارد.

 

 

قلعه الموت

این قلعه بر فراز کوهی است که اطراف آن را پرتگاه های عظیم بریدگی های شگفت فرا گرفته است. این کوه از نرمه گردن ‌(میان نرمه لات و گمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پیدا کرده است. صخره های پیرامون قلعه که رنگ سرخ و خاکستری دارند، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی کشیده شده اند. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه دسترسی به آن راه بسیار باریکی است که در جانب شمال آن قرار دارد.

 

 

قلعه نویزرشاه

این قلعه در شرق «شترخان» و در شمال شرقی روستای «گرم رود» بر فراز کوه بلندی که دیوارهای صخره ای آن به طور عمودی به سوی دره های اطراف پایین می رود و بلندترین نقطه آن ۲۰۰۰ با ارتفاع دارد، واقع شده است.

از دیوار قلعه هنوز قسمتی برپا است و در بالای یکی از دو دیوار آن، روزنی قرار دارد. از بنایهای آن چند اتاق و ساختمان بزرگ هنوز برپا است. این قلعه با توجه به وضع طبیعی آن، از جمله قلعه های مستحکم و تسخیر ناپذیر منطقه به شمار می رفته است.

 

 

قلعه لمبسر

در ناحیه رودبار نیز بیش از هر چیز ویرانه های مربوطه به قلعه های اسماعیلیه که بر فراز ستیغ کوهساران خودنمایی می کنند، نمایان است. دژ لمبسر یکی از عظیم ترین و وسیع ترین دژهای منطقه  است که دو رود «نینه رود» و «لمه در» در دو سوی آن جریان دارد. قلعه لمبسر از سه جهت مشرق، جنوب و شمال به پرتگاه های مخوفی منتهی می گردد. بخشی از سمت شرقی آن یعنی سمت رودخانه نینه رود. شیب کم تری دارد. به همین جهت، دیواری عظیم و قطور با سنگ های بسیار بزرگ ساخته اند که تا امروز قسمتی از آن پابرجاست و در حدود ۲۰ متر طول و ۱۰ متر ارتفاع دارد.

 

 

قلعه سمیران

این قلعه بر بالای تپه سنگی در دهستانی طارم قرار دارد و دسترسی به آن جز از سمت شمال، بسیار دشوار است. سفید رود از جانب جنوبی این قلعه می گذرد و آن سوی رود، رشته ارتفاعات بلند سنگی سر به آسمان کشیده اند. بنای اصلی قلعه در بالای کوه قرار دارد و بخشی از شیب آن را که به طرف جنوب می باشد، در بر میگیرد.

 

مجموعه بازار قزوین

مجموعه بازار قزوین با معماری جالب و قدیمی خود، یکی از مکان های دیدنی شهر قزوین است که در حال حاضر، از آن چند اثر کوچک قدیمی به جای مانده است. در دوره صفویه، بازارها وسعت یافته اند، و هر بازار به صنفی خاص اختصاص داشته است. در گذر هر یک از این بازارها مسجد، حمام، سراها، تیمچه ها، و قیصریه ای وجود داشته است که از آن میان، تیمچه ها مرکز تجارت و قیصر به محل صنعتگران بوده است.

 

 

مسجد جامع کبیر

مسجد جامع کبیر که در محله دباغان و در کناره غربی خیابان شهدا واقع شده است، از مهم ترین مسجدهای قزوین است. این مسجد نه تنها در قزوین، بلکه در سراسر ایران  منحصر به فرد و بی مانند است. گنبد و مناره های باشکوه، ایوان های بلند، گچ بری نفیس و ساختمان باشکوه آن نماینده و نشانگر بهترین سبک معماری دوره های سلجوقی و صفوی است.

 

 

مسجد حیدریه

این مسجد در گذر بلاغی و جز محله پنبه ریسه است. راجع به تاریخ بنیاد این مسجد اطلاع درستی در دست نیست، ولی بی شک این همان مسجدی است که حمدالله مستوفی و امام رافعی آن را به نام «جامع اصحاب ابوحنیفه» معرفی کردخه اند. گچ بری های نفیس این مسجد نیز مانند گچ بری های مسجد جامع کبیر است و بعید نیست که گچ بری های هر دو مسجد کار یک هنرمند باشد.

این مسجد در زمان صفویه هم دایر و آباد بوده، ولی به تدریج خواب شده است. در دوره قاجاریه با افزوده شدن ایوانی در مقابل شبستان حجره هایی در اطراف آن، تا اندازه ای رونق گذشته خود را بازیافته است و عده ای از طلاب در آن سرگرم تحصیل بوده اند. از این مسجد، تنها شبستان آن باقی مانده است.

 

 

مسجد النبی

این مسجد از حیث وسعت و عظمت بنا و شیوه ساختمان و استحکام پی ها و حسن سلیقه ای که در ساخت آن به کار گرفته شده است، یکی از مهم ترین مسجدهای قزوین به شمار می رود. آغاز بنای این مسجد را به دوره صفویه نسبت می دهند. اما چنین به نظر می رسد که پس از انقراض صفویه، در اثر عدم توجه، به صورت ویرانه ای درآمده و در دوره قاجاریه از نو بازسازی شده است.

حیاط مسجد به شکل مستطیل و طول آن از شمال به جنوب است. هر یک از جهات چهارگانه مسجد ایوانی بلند در وسط دارد و دو گوشواره و سپس دو شبستان یا رواق در دو سوی آن بنا شده است. در دو بخش شرقی و غربی بنا، شبستان ها باریک تر، و در بخش های شمالی و جنوبی، پهن تر و بزرگترند. رواق ها یا شبستانهای شمالی و جنوبی هر یک دارای چهار طاق نما، و رواق های شرقی و غربی دارای نه طاق نمای اند. هر یک از طاق نماها دارای ارسی سه چشمه ای بوده است که امروزه بیش تر آنها فرسوده شده اند و به جای آن ها، در چوبی کار گذاشته اند. در وسط حیاط مسجد یک حوض بسیار بزرگ سنگی به شکل مربع مستطیل ساخته شده است که برای وضو گرفتن از آن استفاده می شود.

 

 

حسینیه امینی‌ ها

این حسنیه در انتها و حاشیه غربی خیابان مولوی قزوین قرار گرفته است و بخشی از شانزده عمارت تو در تو و پیوسته ای است که در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به سرمایه مرحوم «حاج محمدرضای امینی» از تاجران قزوین ساخته شده است.

از دیگر مسجدهای قدیمی قزوین می توان از مسجد بی بی آمنه خاتون متعلق به دوره صفویه، مسجد زبیده و حلیمه خاتون، مسجد سوخته چنار و مسجد محمدیه متعلق به قرن سیزدهم هجری قمری نام برد.

 

 

آرامگاه حمدالله مستوفی

این آرامگاه در شرق شهر قزوین، درمحله پنبه ریسه و مشرق میدانگاه، در میان امام زاده علی و امام زاده آمنه خاتون قرار گرفته است و به «گنبد دراز» نیز معروف است. حمدالله مستوفی، جغرافیادان معروف که از خاندان مستوفیان بود، در سال ۶۸۰ هـ . ق در این شهر به دنیا آمد و تا حدود ۷۵۰ هـ. ق زیست. او در ابتدا از طرف خواجه رشید الدین فضل الله به سمت مستوفی زنجان، ابهر و طارخ منصوب گشت و پس از قتل خواجه، به دستگاه وزارت غیاث الدین محمد راه یافت و مدت ها در سلک ملازمان خاندان وی به سر برد و در سال ۷۲۰ ­­­­­­­هـ .ق  منظومه ظفرنامه را سرود. آرامگاه او برجی است که در قرن هشتم هـ . ق ساخته شده است. محوطه کنونی آرامگاه بیش از ۳۸۰ متر متر مربع است که اندکی بیش از ۳۰ متر آن زیربنای برج است و بقیه جزء حیاط آرامگاه است.

 

 

 آرامگاه شیخ احمد غزالی

این آرامگاه که درکوچه امام زاده اسماعیل و نزدیک خیابان پیغمبریه قزوین قرار دارد به شکل حیاط کوچکی است و آن را امام زاده احمد می نامند. ولی عده ای از مردم قزوین این آرامگاه احمد غزالی- برادر محدم غزالی می دانند که در قزوین رندگی می کرده و بین سال های ۵۰۴ تا ۵۲۷ هـ . ق درگذشته است.

 

 

فهرست

عمارت چهل ستون

قطعه های تاریخی

قلعه الموت

قلعه نویزرشاه

قلعه لمبسر

قلعه سمیران

قلعه سنگرود

قلعه شیرکوه

قلعه ساسان (آرامگاه بزرگ)

قلعه دختر (قزقلعه)

قلعه و آثار ایوان نیاق

برج های آرامگاهی خرقان

برج باراجین

برج سنگی با کتبیه کوفی

گنبدهای تاریخی

کافر گنبد

حمام شاه عباسی

گرمابه صفا

آب انبار حاج کاظم

آب انبار حکیم

آب انبار سردار بزرگ

آب انبار سردار کوچک

آب انبار پنجه علی

آب انبار جنب مسجد جامع کبیر

آب انبار حاج ملا آقا

آب انبار حاج کریم

آب انبار رزگره کوچه

آب انبار شیشه گر

آب انبار خان

آب انبال لالو

پل شاه عباسی

پل لوشان

سد قدیمی سید علی خان

سد قدیمی سپهسالار

گورستان شاه کوه

گازرخان

هزویل

مجموعه بازار قزوین

تیمچه سرباز

تیمچه سرپوشیده

تیمچه حاج سید کاظم

تیمچه رضوی

تیمچه درویش مهدی

تیمچه حاح محمدتقی

کاروان سرای محمد آباد خره

دورازه های قزوین

مسجد جامع کبیر

مسجد حیدریه

مسجد النبی

مسجد سنجیده

آرامگاه حمدالله مستوفی

 آرامگاه شیخ احمد غزالی

امام زائده اسماعیل

امام زاده شاه زاده حسین

امام زاد آمنه خاتون